Umami is, jawel, de vijfde smaak naast bitter, zuur, zout en
zoet. De smaak is niet eenvoudig uit te leggen, het is de
smaak van eiwitten. Maar waar smaken eiwitten naar? Het hoe of wat van deze
ontdekking, daarvoor moeten we terug naar 1908 in Japan. De scheikundige
Kikanae Ikeda wilde weten welke stof nou bepalend was voor de smaak van
dashi-bouillon en kwam tot de conclusie dat vooral glutaminezuur de smaak bepaalt. Dat is kennelijk een van de zuren die de bouwsteen vormt voor
eiwit. Ik ga daar niet verder op in want je raadt het al, mijn kennis van
scheikunde is van een zeer bedenkelijk niveau. Om de geschiedenis van umami
hier kort te houden: lees vooral Etenschap van wijlen onderzoeksjournalist Rob
Sijmons (Uitgeverij Contact, 2001). Die legt het allemaal veel beter uit dan ik
zou kunnen.
Eiwitrijkvoedsel als ansjovis, (oude) kaas, zeewier,
sardientjes, gedroogde paddestoelen, oesters, tomaat: allemaal umami.
Doperwtjes, kip, krab en aardappel: ook al umami. Maar wat moet je met deze
kennis? Je kunt bijvoorbeeld 'umami-ervaring' opdoen met het boek Umami van
Laurent Seminel (Terra, 2012). Hierin wordt een opsomming gegeven welke
ingrediënten een hoog ‘umami-gehalte’ hebben, gevolgd door goede recepten die je
dag-in-dag-uit een ‘smaakexplosie’ in de mond geven.
Je kunt natuurlijk ook, net zoals ik, tegen een tube umami
aanlopen. In dit geval bij Kingsalmarkt, een hele puike supermarkt in
Amstelveen. Wat zit er in? Tomatenpuree, ansjovispasta, zwarte olijven,
gedroogde paddestoelen, (balsamico) azijn, Parmezaanse kaas, citroenzuur,
olijfolie, zout en suiker. Even de checklist erbij: een tubetje met een wel
heel erg hoog umami-gehalte.
Waar smaakt het naar? Umami? Tja, lekker dus: pittig, zout,
hartig. Ik proef duidelijk ansjovis, tomaat en ook kaas. Die gedroogde
paddestoelen proef ik ook vaag. Maar wat doe je er mee, met zo’n tube dus?
Volgens de verpakking besmeer je er toastjes, brood, croutons mee. Of je voegt
een kloddertje ‘umami’ toe aan dipsauzen, dressings en mayonaise. Voeg toe aan
marinades. Of heerlijk met kaas, koud vlees en eieren. Of wrijf er nog te
bereiden vlees mee in en zo ook: kip, vis, tofu. Doe het in je risotto, op
pizza’s, in soep, vleessauzen, chili con carne en andere stoofpotten. Ik som
hier slechts op wat op de verpakking staat. Conclusie: stop het toch overal in!
‘Taste #5 umami paste for mouth-watering results’. Voor meer info: www. laurasanttini.com.
Ik ga het zeker gebruiken. Gewoon de proef op de som nemen:
mayonaise met en mayonaise zonder umami, dressings met en zonder. Zoiets dus.
Ben benieuwd of eventuele mee-eters verbijsterd zullen zijn door de ultieme
umami-beleving die ik ze ga geven.
Om even terug te komen op het aangehaalde werk van Rob Sijmons: je kunt behalve de aanschaf van het boek Umami of zo'n dure tube umami ook een derde beproefde methode gebruiken om je gerechten die umami-oppepper mee te geven. Je kunt een zakje glutamaat kopen, dat is namelijk heel goedkoop. Ik citeer Rob Sijmons: 'de officiële chemische aanduiding is mononatriumglutamaat, naar de Engelse term afgekort tot MSG. In de Chinese winkel heet MSG ve-tsin'.